-
1 бөртекләү
перех.1) дели́ть, раздели́ть пошту́чно (по одному́)2) гранули́ровать || гранули́рованиеашламаны бөртекләү — гранули́ровать удобре́ние || гранули́рование удобре́ния
3) в знач. нареч. бөртекләпа) по одному́, ка́ждую шту́ку отде́льно, по отде́льности, пошту́чноб) по кро́хам, по крупи́нке, с больши́м трудо́м, с большо́й стара́тельностью; о́чень стара́тельноматериалны бөртекләп җыю — собра́ть материа́л по крупи́нке
в) перен.; разг. о́чень эконо́мно, понемно́губерәр нәрсәне бөртекләп кенә бирү — что́-то дава́ть понемно́гу
акчаны бөртекләп тоту — расхо́довать де́ньги о́чень эконо́мно
г) разг. подро́бно, тща́тельно, дета́льно, до мелоче́й (анализировать, расспрашивать и т. п.) -
2 бөртекләндерелү
страд. от бөртекләндерү1) гранули́роваться2) в знач. прил. бөртекләндерелгән гранули́рованныйбөртекләндерелгән суперфосфат — гранули́рованный суперфосфа́т
-
3 бөртекләндерү
-
4 бөртекләнү
страд. от бөртекләү 1), 2) -
5 ак бөртекләр
-
6 бөртекләп
tane tane (anlatmak vb.) -
7 бөртекләп
отдельно, по отдельности (каждого) -
8 бөртекләү
zerkleinern; körnig machen -
9 бөртекләп
нар. отдельно, по отдельности (каждого) -
10 брызги
только мн.1) ( капли жидкости) чәчрәвек, чәчрәгән тамчы [бөртекләре]2) ( частица твёрдого тела) вак кисәк, бөртек (мәс. таш бөртекләре) -
11 грануляция
жв) бөртекләндерү, бөртекләргә әверелдерү, ваклау -
12 tane tane
бөртекләп; данәләп -
13 ак
I 1. прил.1)а) бе́лый, бе́лого цве́та (снег, мел, порошок, бумага, облака); бело-ак яулык — бе́лый плато́к, плато́к бе́лого цве́та
ак чәчәкләр — бе́лые цветы́
ак канатлы — белокры́лый ( о птицах), с бе́лыми кры́льями
ак йонлы — белошёрстый; покры́тый бе́лой ше́рстью
тасманың агы да, карасы да бар — есть и бе́лая, и чёрная ле́нты
ак эт, кара эт - бары да эт прост. — (посл.) что бе́лый, что чёрный - всё еди́но пёс; что бе́лый пёс, что чёрный - все одина́ковы
б) спец. бе́лый (мёд, пешка, флаг)аклар белән уйнаучы шахм. — игра́ющий бе́лыми фигу́рами
в) бе́лый, све́тлый (лицо, кожа человека, волосы, брови и голова детей или молодых людей); седо́й, поседе́лый (волосы, брови, голова старого человека); в сочет. бело-; светло-; седо-; бе́лый, све́тлый ( чем)ак битле — белоли́цый, светлоли́цый; бе́лый (све́тлый) лицо́м
ак мыеклы — белоу́сый; светлоу́сый; седоу́сый
ак булмаса да, пакь булсын — (посл.) пусть бу́дет не све́тлым (бе́лым), но чи́стым (све́жим)
г) бе́лый, бле́дный, побеле́лый (о лице, рубце, коже, теле нездорового человека); бесцве́тный; в сочет. бледно-; бело-ак маңгайлы — белоло́бый, бледноло́бый
ак чырайлы — бледноли́цый, белоли́цый
ак яңаклы — бледноко́жий; белощёкий
2) см. ак тәнле3) чи́стый, незагрязнённый4) перен. све́тлый, ра́дужный (о мечте, думах, намерении, пожелании, перспективе, жизни, днях)5) ист.а) бе́лый, белогварде́йский (офицер, десант, террор); в сочет. бело-ак армия — бе́лая а́рмия
б) в знач. сущ. аклар бе́лые, белогварде́йцы, беляки́ || белогварде́йский2. сущ.1) бе́лое, све́тлое; бе́лая (све́тлая) мате́рия (ткань)акка төрү — заверну́ть в бе́лое (бе́лую мате́рию)
актан киенү — одева́ться в бе́лое
актан киенеп йөрү — ходи́ть в бе́лом; одева́ться в бе́лое (све́тлое)
күлмәкне актан тектерү — сшить пла́тье из бе́лой мате́рии
2) бе́лая (све́тлая, белёсая) то́чка (пятно́, поло́ска, узо́р, цвет), подпа́линаатның маңгай йонындагы ак — подпа́лина в ше́рсти на лбу у коня́
•- ак алтын- ак аракы
- ак аш
- ак аю
- ак әнис
- ак әрем
- ак багалма
- ак балчык
- ак балык
- ак башлы
- ак бәкәлле
- ак билет
- ак билетка калу
- ак билетлы
- ак битле
- ак болыт
- ак бөртек
- ак бөртекләр
- ак булып күренеп тору
- ак буяу
- ак гвардия
- ак гөмбә
- ак дельфин
- ак дулкын
- ак ипи
- ак икмәк
- ак ит
- ак ишек
- ак йогу
- ак йон
- ак йорт
- Ак йорт
- ак йөгерү
- ак йөзле
- ак каз
- ак канлылык
- ак каплан
- ак карлыган
- ак кәбестә
- ак келәт
- ак кеше
- ак корт
- ак көртлек
- ак кунык
- ак кургаш
- ак кушу
- ак куян
- ак күбек
- ак күбәләк
- ак ләкләк
- ак май
- ак мәрмәр
- ак мәтрүшкә
- ак мунча
- ак мүк
- ак он
- ак өй
- ак өрәңге
- ак сакаллы
- ак самовар
- ак сызык
- ак таш
- ак тәнле
- ак торна
- ак төк
- ак төкләр
- ак төлке
- ак төн
- ак төнбоек
- ак төс
- ак тукранбаш
- ак түшле сусар
- ак чәч
- ак чәчләр
- ак чәчле
- ак чәчәк
- ак черек
- ак чыршы
- ак чыршылык
- ак чыршы урманы
- ак шигырь
- ак эмигрант
- ак эмигрантлар
- ак як
- акка буялу••ак белән караны аермау (күрмәү, белмәү) — см. акны-караны аермау
ак (та) дими, кара (да) дими; ак димәстән, кара димәстән — ни сло́ва не говоря́, ни с того́ ни с сего́
ак җеп белән тегелгән (типчелгән, җөйләнгән) — книжн. ши́то бе́лыми ни́тками
ак күбек булган, ак күбеккә баткан (төшкән, манчылган) — весь в мы́ле ( белой пене), весь взмы́лен ( конь)
ак күмәч белән ашарлык — с хле́бом (калачо́м) мо́жно есть ( о здоровом воздухе), хоть с хле́бом ешь; нама́жь на хлеб и ешь
ак тәүбә, кара тәүбә — три́жды зарека́юсь (зарёкся); бо́льше ни-ни́
ак флаг күтәрү — поднима́ть (подня́ть, вы́кинуть, вы́бросить, вы́вести) бе́лый флаг
акны кара дию — называ́ть/назва́ть бе́лое чёрным; выдава́ть/вы́дать чёрное за бе́лое; обеля́ть/обели́ть ( что)
- ак җәймәактан ак, судан пакь — обычно ирон. а́нгел непоро́чный (букв. беле́е бе́лого и чи́ще воды́)
- ак карга
- ак кием
- ак куллы
- ак кул
- ак куллылык
- ак күмер
- ак күңелле
- ак күңел
- ак нокта
- ак палас
- ак патша
- ак сөяк
- ак сөякле
- ак сөякләр
- ак су
- ак тап
- ак тун
- ак урын
- ак чаршау
- ак чәүкә
- ак чикмән
- ак эш
- ак юл
- ак юрган
- ак яка
- ак якалы
- акка кара белән II сущ.1) бело́ккүкәй агы — яи́чный бело́к, бело́к яйца́
2) обычно агы бело́к ( глаза)күз агындагы кызыл җепсел тамырлар — кра́сные прожи́лки на белка́х глаз
3) бельмо́ ( на глазу)бер күзенә ак төшкән — у него́ бельмо́ на (одно́м) глазу́
4) разг. бе́лая (во́дка)ике шешә ак — две буты́лки бе́лой
5) мед. бе́ли (ед. нет)ак килү — появле́ние бе́лей
6) бель ( болезнь у растений)7) акка на́бело ( переписать черновики)баштан ук акка язу — писа́ть сра́зу на́бело
•- ак төшү
- акка күчерү -
14 ак бөртек
= ак бөртекләр то же, что и ак төк бе́лая (седа́я) волоси́нка -
15 бөртеклеләндерү
перех.; см. бөртекләндерү -
16 елтыр
I сущ.; диал.; см. өре II прил.1) см. елтыравыклы 1)елтыр бәс бөртекләре — блестя́щие крупи́нки и́нея
2) перен. блестя́щий, сверка́ющий, бе́гающий, живо́й, ю́ркий ( о глазах)елтыр кара күзләр — сверка́ющие чёрные глаза́
елтыр малай — шу́стрый мальчик
4) перен.; разг. лы́сыйелтыр баш — лы́сая голова́
• -
17 елтырау
неперех.1) блесте́ть, сверка́ть, сия́ть, свети́ться || блеск, сверка́ние, сия́ниекүзләрендә яшь елтырау — блеск слёз в (его́) глаза́х
чык бөртекләре елтырый — сверка́ют ка́пли росы́
тонык кына ай елтырый — ту́скло све́тит луна́
кар елтыравы күзләрне камаштыра — блеск сне́га сле́пит глаза́
алмаз елтыравы — блеск алма́за
2) мерца́ть || мерца́ниекүктә йолдызлар елтырый — на не́бе мерца́ют звёзды
шәһәр утларының елтыравы — мерца́ние городски́х огне́й
3) перен.а) блесте́ть, сверка́ть (злобой, ненавистью, лукавством, любопытством и т. п. - о глазах, взоре, взглядах)күзләре ачу белән елтырыйлар — глаза́ сверка́ют гне́вом
б) блесте́ть, сия́ть, сверка́ть (от радости, удовольствия, любви и т. п. - о глазах, взглядах, лицах)йөзендә шатлык хисләре елтырый — на лице́ сия́ет ра́дость
4) перен.; разг. быть навеселе́ (вы́пившим)ул елтырап та өлгергән инде — он уже́ вы́пивший (навеселе́)
•- елтырау ап кую
- елтырау ап тору
- елтырау ап яту
- елтырау ый башлау -
18 желатин
-
19 җеп
сущ.1) нить, ни́тка, ни́тки; пря́жа || ни́тяный, ни́точныйефәк җеп — шёлковая ни́тка
каткан (бөтерелгән) җеп — кручёная (сучёная) ни́тка; пря́жа
кәтүк җебе — кату́шечные ни́тки
йон җебе — шерстяна́я пря́жа, шерстяны́е ни́тки
җитен җебе — льняна́я пря́жа
җеп саплау — вдева́ть ни́тку (в иго́лку)
••җеп нечкә урыннан өзелә — посл. где то́нко, там и рвётся
2) диал. шнур пло́тницкий ( для отбивки прямой линии)җеп сугу — отби́ть пряму́ю ли́нию (шнуро́м)
җеп белән суккан кебек — как проби́тый шнуро́м; соверше́нно прямо́й
3) перен. у́зыдуслык җепләре — у́зы дру́жбы
никах җепләре — бра́чные у́зы
4) перен. нитьфикер җебе — нить мы́сли
тормыш җебе — нить жи́зни
тарих җебе — нить исто́рии
5) диал. верёвка, бечёвка, шнурҗеп белән бәйләү — связа́ть верёвкой
•- җеп ашы
- җеп кату
- җеп озату
- җеп суалчан
- җеп ураучы
- җеп эрләү
- җеп эрләү машинасы
- җеп эрләүче
- җепкә тезү••җебен бөртекләп — до мельча́йших подро́бностей, доскона́льно
җеп калынлыгында — о́чень то́нкий, как ни́тка, то́нкий-прето́нкий, тоню́сенький
җеп очы — концы́ (чего-л.), ключ (к разгадке чего-л.), суть де́ла, секре́т
җеп очын кулда тоту — держа́ть концы́ (чего-л.) в свои́х рука́х; име́ть на рука́х ули́ку
җеп очын табу — схвати́ть суть (дела и т. п.)
җеп очын югалту (җеп очын җую) — потеря́ть нить ( разговора)
җеп очын яшерү (җеп очын күрсәтмәү) — пря́тать концы́
җеп өзәрлек тә хәл калмау (җеп өзәрлек тә көч калмау; җеп өзәрлек тә дәрман калмау) — обесси́леть
-
20 ип
1. сущ.1) лад, поря́док; согла́сиеэшләр ипкә китте — дела́ пошли́ на лад
2) направле́ние, сторона́тау ибенә таба — в сто́рону гор, по направле́нию гор
җил ибенә — по направле́нию ве́тра
3) сноро́вка2. нареч.кулыңның ибе булса - ач булмассың — (посл.) коли́ есть в рука́х сноро́вка, голода́ть не придётся
1) слегка́, пла́внокар бөртекләре һавада ип кенә тибрәнәләр — снежи́нки пла́вно кружа́тся в во́здухе
2) в согла́сии, в согласо́ванности, дру́жнояшьләр ип кенә яшәп яталар — молода́я чета́ живёт в согла́сии
•- ибен табу
- ип булу
- ип килү
- ипкә килү
- ипкә китерү
- ипкә салу
- 1
- 2
См. также в других словарях:
бөртекләү — 1. Берәм берәм бөртекләргә аеру 2. рәв … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бөртекләп — Һәр бөртекне аерым аерым, берәм берәм кулдан үткәреп. Берәмләп, әз әзләп, ләкин бик күп көч куеп; бик кадерләп (җыю һ. б. ш. тур.). күч. Бик әзләп әзләп, кызганып кына (бирү һ. б. ш. тур.). Бик җентекләп, ваклыкларга кадәр игътибар итеп (сөйләү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бөртекле — с. 1. Бөртеге (1) яки бөртекләре булган, бөртекләрдән торган 2. Бөртек (2) бирә торган (ашлык һ. б. тур.) 3. күч. Бик әз, санаулы гына 4. и … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тузан — (ТУЗАНЛАНУ) (ТУЗАНЛАУ) – 1. Бик нык вакланып он хәленә килгән балчык, ком, таш һ. б. ш. бөртекләре. Кар, су кебек нәрсәләрнең бик вак бөртекләре 2. күч. Кер, пычрак күңелендә тузан да юк. ТУЗАН ГӨМБӘСЕ – Саңгырау гөмбә. ТУЗАН СУЫРГЫЧ – Тузанны… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
агломерация — и. Вак бөртекләрнең эре кисәкләргә укмашуы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әвенлек — Яңгыр яки кар яуганда ашлык сугу өчен ындырда була торган өсте ябык лапас 2. Биш меңгә якын көлтә (бөртекләрне сабакта килеш чама белән үлчәү берәмлеге буларак йөри) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әйләнү — Үз күчәре тирәсендә борылу; әйләнә буенча хәрәкәт итү. Берәр нәрсә тирәли йөреп чыгу. күч. Кайда да булса яки кем янында да булса даими йөрү, булу, бөтерелү галимнәр тирәсендә ә. . күч. Нин. б эш белән мәшгуль булу, ыгы зыгы килү 2. Бер яктан… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
башак — 1. Кыяклы үсемлекләрнең сабак очында озынча булып укмашып утырган орлыклар теземе 2. Кайнар суга башаклы салам турап, он яки көрпә болгатып әзерләнгән мал азыгы 3. иск. Борынгы коралларның үткен тимер очы ук башагы. БАШАККА ТУЛУ – Башактагы ашлык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бәс — I. и. 1. Әйберләр суынган вакытта өсләренә утыра торган юка кар сыман катлам (кыраудан башка) ; көчле сыкы. Һавада җиңелчә томан булып күренә торган сыкы бөртекләре … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бер-бер — с. 1. Нинди дә булса, берәр төрле егеткә бер бер эш кылмак була 2. рәв. Нәкъ (берәр нәрсәгә охшатканда әйтелә яллары бер бер тарак 3. а. Һәрбер бер бер арбага бишәр утырган 4. рәв. Кайчан да булса (бер) табалармы бер бер, юкмы? 5. рәв. Һәрберсен… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
богдай — 1. Бөртекләре ак он ясауга китә тор. кыяклы ашлык үсемлеге … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
